کاهش تدریجی کیفیت آب آشامیدنی یک نگرانی جدی در سطح جهان به شمار میآید. گسترش محتویات و آلودگیهای آب ناشی از فاضلابهای صنعتی، جنگلزدایی، استفاده بیشازحد از آفتکشها، استفاده از روشهای نادرست در دفع زبالهها و بسیاری از عوامل دیگر است و تمامی این عوامل منجر به آلودگی آب آشامیدنی میشوند. درنتیجه آب لولهکشی شهری زمانی که به دست مصرفکننده میرسد میتواند حاوی آلودگیهای بسیاری باشد که بر سلامتی او تأثیر میگذارند. در این مقاله برای آشنایی بیشتر به معرفی برخی از شایعترین مواد سمی و آلودگیهای موجود در آب لولهکشی شهری میپردازیم.
وجود فلزات سنگین مانند سرب و جیوه در آب لولهکشی شهری میتواند بسیار خطرناک و حتی کشنده باشد. با وجود اینکه سرب و جیوه عناصری طبیعی هستند، میتوانند بهعنوان یک ماده سمی بر روی سلامت انسان تأثیر بگذارند. سرب موجود در آب بر اثر خوردگی لولههای قدیمی به وجود میآید. جیوه نیز در برخی صنایع مانند نیروگاههای حرارتی آزاد شده و به هوا انتقال مییابد. این ماده سپس از طریق باران یا برف بر روی زمین نشسته و رفتهرفته به منابع آبی نفوذ میکند. در صورت مصرف جیوه و سرب موجود در آب، سلامتی انسان شدیداً مورد تهدید قرار گرفته و حتی میتواند موجب مرگ شود.
استانداردهای آب آشامیدنی پارامترهای لازم برای کیفیت آب شرب را بیان میکنند. با وجود این واقعیت که هر جانداری بر روی کره زمین برای زنده ماندن به آب شرب نیاز دارد و آب میتواند حاوی مواد خطرناکی باشد، یک استاندارد بینالمللی و جامع برای کیفیت آب آشامیدنی وجود ندارد. در مورد استانداردهای موجود هم باید گفت که مقادیر برخی پارامترها در یک استاندارد گاهی تا ۱۰ برابر استانداردی دیگر تغییر میکنند.
بسیاری از کشورهای پیشرفته برای کیفیت آب شرب خود استانداردهایی تهیه کرده و از آن در همان کشور استفاده میکنند. در اروپا از دستورالعمل آب آشامیدنی اروپا و در آمریکا از استاندارد سازمان حفاظت از محیطزیست (EPA) برای آب شرب استفاده میشود. سازمان بهداشت جهانی (WHO) هم برای کشورهایی که فاقد استاندارد داخلی هستند یک راهنما و دستورالعمل برای کیفیت آب شرب تهیه کرده است. چین نیز از استاندارد مربوط به کشور خود که در سال ۲۰۰۲ میلادی و توسط وزارت حفاظت از محیطزیست این کشور تهیه شده است بهعنوان معیاری برای کیفیت آب آشامیدنی بهره میبرد.
بسیاری از استانداردهای موجود در دنیا برای آب آشامیدنی تنها بهعنوان یک راهنما عمل کرده و الزام قانونی ندارند و تنها استانداردهای مربوط به آمریکا و اروپا جنبه قانونی دارند.
مطالعه بیشتر در تصفیه آب بهتا: استانداردهای آب آشامیدنی | بهتا
برای تولید آب مقطر از فرآیند تقطیر و برای تولید آب دیونیزه (که در بیشتر موارد بهاشتباه به آن آب فوق خالص نیز میگویند) از فرآیند یونزدایی استفاده میشود. هر دو فرآیند منجر به حذف مقادیر زیادی از یونهای محلول در آب میشوند اما ماهیت آب فوق خالص با آب دیونیزه و آب مقطر، یکسان نیست.
آب مقطر در دستگاههای دو بار تقطیر و با تبخیر و سپس چگالش آب لولهکشی شهری و یا آب چشمهها تولید میشود. با این عمل بسیاری از ناخالصیهای یونی و غیر یونی از آب حذف میشوند اما برخی از ناخالصیها نظیر ترکیبات آلی فرار و جیوه به همراه آب تبخیر و چگالش یافته و با این روش از آب حذف نمیشوند.
آب دیونیزه با عبور آب لولهکشی شهری، آب چشمهها و یا آب مقطر دو بار تقطیر از درون بستر حاوی رزینهای تبادل یونی به وجود میآید. این رزینها کاتیونها و آنیونهای موجود در آب را به ترتیب با یونهای H+ و OH- جایگزین کرده و باعث تولید آب دیونیزه میشوند. آب دیونیزه بسیار واکنشدهنده است و pH آن در لحظه تولید برابر با ۷ است و کاملاً خنثی است؛ اما بهمحض تماس با هوا، آب دیونیزه با مولکولهای CO2 واکنش داده و منجر به تولید یونهای HCO3- و H+ شده که آب را از حالت خنثی خارج کرده و pH آن را به حدود ۵٫۶ میرساند. فرآیند تولید آب دیونیزه موجب حذف ذرات مولکولی (مانند شکر) و یا ذرات آلی تغییرناپذیر (مانند باکتریها و ویروسها) از آب نمیشود.
مطالعه بیشتر در تصفیه آب بهتا: آب فوق خالص و مقایسه آن با آبهای مقطر و دیونیزه | بهتا